Rekabet Kurumu tarafından yaş zerzevat ve meyve kesimi incelemesi kapsamında hazırlanan raporda, üreticilerin güçlendirilmesine yönelik gereksinimlerin belirlenmesinde Avrupa Birliği (AB) tecrübesinden yararlanılması önerildi.
Tarım eserlerindeki fiyat değişikliklerinin sıklıkla Rekabet Konseyi gündemini meşgul etmesi, yürütülen ön araştırma ve soruşturmalarda yapısal birtakım sıkıntılara işaret edilmesi nedeniyle hususun bir bölüm incelemesi kapsamında ele alınması gereksinimi doğdu. Bu kapsamda “Yaş Zerzevat ve Meyve Dal İncelemesi Son Raporu” hazırlandı.
Raporda, ziraî eser piyasalarında tüm dünyadakine emsal meselelerin yanı sıra Türkiye özelinde, ziraî iş gücünün ve ekilebilir alanların azaldığı, piyasada şeffaflığının düşük olduğu ve üreticilerin finansman meselelerinin bulunduğu vurgulandı.
Temel girdi kalemlerinde ithalata bağımlılığın yüksek olduğu belirtilen raporda, tarım dalında girdi piyasalarının oligopol bir görünüm arz ettiği, üreticilerin hem girdi tedarikçileri hem de alıcılar karşısında çok düşük pazarlık talihine sahip oldukları söz edildi.
Ziraî eser piyasalarının yapısı gereği iklim, hava şartları, hastalık üzere faktörlerden direkt etkilendiği, bunun sonucunda eser fiyatlarında istikrarsızlığın yaşandığına işaret edilen raporda, tedarik zincirinin başka halkalarının bilakis üretime ait meselelere piyasa düzeneği içinde tahlil bulmanın güç olacağı, bu nedenle bölümde mutlak suretle düzenlemelere gereksinim duyulduğunun altı çizildi.
AB tecrübesi vurgusu
Ziraî üretimde üreticilerin güçlendirilmesine yönelik gereksinimlerin belirlenmesinde Avrupa Birliği (AB) tecrübesinden faydalanılabileceği, AB’nin tarım ıslahatının temelinde çiftçilerin güçlendirilmesinin “üretici birlikleri ve kooperatifler” eliyle yürütüldüğü aktarılan raporda, üretici örgütlerinin üretim, planlama ve tedarik zincirinin uzunluğunun kısaltılması üzere konularda faal rol almasının sonuncu tüketici fiyatlarında da iyileşmelere neden olacağına işaret edildi.
AB’nin tarım ıslahatının bir öbür değerli ayağının haksız ticaret uygulamalarına yönelik düzenlemelerden oluştuğunun altı çizilen raporda, Türkiye’de ziraî eserlere yönelik üretici birliklerinin ve kooperatiflerin tekrar yapılandırılması, ziraî siyasetlerin bu örgütler üzerinden yürütülmesi, üreticilerin çeşitli siyasetlerle güçlendirilmesi ve haksız ticaret uygulamalarına yönelik düzenlemeler yapılması tavsiye edildi.
“Üretici örgütlerini merkeze alan bir anlayış hayata geçirilmeli”
Raporda, tespit edilen problemlere yönelik yapısal tahlillerin odak noktasının hakikat ziraî usuller barındıran ve “üretici organizasyonları” ile “üretim planlamasını” merkeze alan bir anlayışın hayata geçirilmesi olduğu tabir edildi.
Ulusal rekabet siyasetinin tesirli uygulanması için tarım dalının kendine has sıkıntılarının göz gerisi edilmemesi gerektiğine vurgu yapılan raporda, tarım bölümünde faaliyet gösteren nüfusun toplumsal ve ekonomik haklarını yakından ilgilendiren koşulların geliştirilmesi, adil, rekabet edilebilir ve sürdürülebilir bir piyasa ortamının pazarın bütün iştirakçileri için temin edilebilmesinin değerli başlangıç noktalarından birini teşkil ettiği bildirildi.
Bu emelle ziraî nüfusun varlığı ve devamı için çiftçilere ekonomik faaliyetlerini sürdürebilmeleri hedefiyle dayanak sağlanması ve hayat standartlarının yükseltilmesi gerektiğine dikkat çekilen raporda, çiftçiliğin cazip bir faaliyet alanı haline getirilmesi gerekliliğinin altı çizildi. Ayrıyeten ziraî üretimde birinci etapta gelir ve fiyat düşüklüğünün tespit edildiği, tarımla uğraşan nüfusun azalmasının da bu sıkıntıların bir sonucu olduğu tabir edildi.
“Üreticiler tedarik zincirinde yer almalı”
Raporda, ziraî üretimle ilgili bir öbür sorunun ise son tüketiciye ulaşan fiyatlar sonucunda yaratılan toplam katma bedelden çiftçilerin aldığı hissenin düşüklüğü olduğu vurgulandı.
Ziraî üretim sonucunda ortaya çıkan katma bedelin dağılımında üreticilerin başat rol oynayacağı yapıya geçilmesinin de mecburî olduğu belirtilen raporda, bu durumun da üretici tertiplerinin, tedarik zinciri içinde aracıların oynadığı rolü üstlenmesiyle mümkün olacağı kaydedildi. (AA)
