Emre Eser
Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi ile birlikte milletlerarası kamuoyundan gerisi gerisine yaptırım açıklamaları geldi. Lakin bu yaptırımların ortasında en tesirli mevzu başlıklarından biri Rusya’nın SWIFT sisteminden çıkartılma kararı oldu.
Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication’ın kısaltması olan SWIFT için en gerçek tarif milletlerarası ödemeler ağı olarak öne çıkıyor.
Bu sistem tüm dünya ticaretinde kilit bir role sahip. Bu yüzden Rusya’nın sistem dışında kalması hem ticari hem de finansal hizmetlerin büyük oranda durmasına neden olabilir. Bu da Rusya üzerindeki ekonomik baskıyı arttıracak.
Fakat burada Türkiye’yi de çok yakından ilgilendiren bir bağ var. O da Türkiye’nin güçten besine, turizmden dokumaya kadar çok sayıda kesimde Rusya ile olan güçlü ticareti. Geçtiğimiz yıl Rusya ile ikili ticarette yaklaşık 35 milyar dolarlık bir hacim yakalayan Türkiye için bu birebir vakitte büyük bir ekonomik zorluk sürecini de beraberinde getirebilir.
DW Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir Siyasetleri eski Genel Müdürü ve eski IMF Ekonomisti Dr. Burcu Aydın Özüdoğru’ya nazaran Rusya ekonomisindeki bir daralma yahut yaptırım Türkiye’yi de yakından ilgilendiriyor. Besin, turizm ve müteahhitlik üzere alanlarda çok büyük bir ticari bağın bulunduğunu belirten Özüdoğru, “Rusya’nın ödeme sistemleri konusunda yaşayacağı sorunlar Türk şirketlerinin ihracat yapma kapasitesini zorlayabilir ve tahsilat süreçlerini geciktirebilir” diyor.
Rusya ile Türkiye’nin ikili ticaretinde birinci akla gelen dallar turizm ve besin oluyor.
Alternatif pazar arayışı
Rusya’nın Türkiye’nin besin ithalatında çok kıymetli bir yere sahip olduğunu belirten Tayaş Besin İdare Şurası Lideri Kazım Taycı, “SWIFT mahzuru bizim Rusya olan ticaretimizi önemli ölçüde mahzurlar. Bugün prestijiyle Rusya’dan ithalat konusunda önemli bir külfet yaşamıyoruz. Ruslar ile şu an görüşüyoruz. Fakat bu kararların daha kapsamlı uygulanması bizim için uzun vadede büyük bir sorun oluşturacaktır. Sonuçta bir un fabrikası Rusya’dan buğday alıyor ve onun ödemesini bu sistem üzerinden yapıyor. İç tüketim için bir problem görülmese de biz şimdiden alternatif pazar arayışına girdik. B ve C planlarımızı devreye almak için çalışıyoruz. Buğday ithalatı yapabileceğimiz ülkeler üzerine yoğunlaşıyoruz” diye konuştu.
Besin bölümü alternatif pazar arayışına girerken turizmciler ise Rusya pazarının yerinin Türkiye için çok stratejik olduğunu öbür bir ülke ile doldurulamayacağını söz ediyor.
Turizmci nasıl ödeme alacak?
Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) Batı Akdeniz Bölge Temsil Şurası Lideri Özgen Uysal, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesiyle birlikte rezervasyonların durduğunu söyledi. Yeni rezervasyon alamadıklarını belirten Uysal, “Turizm kesimi için çok kritik bir pazar. Ülkenin SWIFT sisteminden çıkarılması demek turizmcinin verdiği hizmetin ödemesini alamaması demek. Nasıl olacak? Eskisi üzere çanta ticareti mi yapacağız? Kripto para ile mi ödeme olacak? Bunlarla ticaret olmaz. Büyük bir belirsizlik var” tabirlerini kullandı.
Turizmciler Rus halkının ekonomik tasalarının artmasının ve Ruble’nin süratle paha kaybetmesinin de Türkiye turizmi için olumsuz bir fotoğraf ortaya çıkaracağını düşünüyor.
“Hava alanı kapanırsa biteriz”
Üstelik Uysal, turizmcinin asıl kaygısının hava alanı sorunu olduğunu söylüyor. Buna nazaran turizme en büyük darbeyi Türkiye’nin de öbür Avrupa ülkeleri üzere hava alanını Rus uçaklarına kapatması vurabilir. “İşte o vakit turizmciler dükkân kapatır. Biteriz” diyen Uysal, “Tek umudumuz bu işgalin ve savaş halinin sonlanması. Ukrayna ve Rusya’daki olayların Türkiye’yi etkilememesi imkânsız. Gözlerimiz yapılan toplantılarda. Umarız savaş en kısa müddette sonlanır. Durum süratle olağana döner ve tesirlerini daha fazla yaşamayız” formunda konuştu.
Türkiye’yi yakından ilgilendiriyor
Rusya iktisadında yaşanan problemlerin Türkiye’yi her alanda etkileyebileceğini anlatan ekonomist Dr. Burcu Aydın Özüdoğru şöyle konuştu:
“Bu tesirlerden birisi de finansal kırılganlık göstergeleri. Aslında bunu da görmeye başladık. Geçtiğimiz hafta Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile birlikte Türk Lirası Dolar karşısında süratle paha kaybetti. Şu an biraz toparlanma olsa da kıymetli bir riski işaret ediyor. Ayrıyeten şu etapta kıymetli risklerden birisi de kur muhafazalı mevduat sistemi üzerinden üstlenilen garantiler. Son datalara nazaran sistemde yaklaşık 470 milyar lira birikti. Örnek vermek gerekirse kur yahut altına karşı verilen garantilerde mevduat faiz oranı yüzde 14-17. Orada kurun her bir puanlık yükselişi kamu maliyesi açısından 5 milyar dolarlık maliyet demek.”
“Enflasyonu tetikler”
Doğalgaz, petrol ve kurdaki üst taraflı çıkışın enflasyon üzerindeki baskıyı arttıracağını belirten Özüdoğru, Türkiye’nin, Rusya ve Ukrayna’dan değerli ölçüde tahıl ithal ettiğini hatırlattı. Her ülkede uzun sürecek dertlerin Türkiye’deki besin fiyatlarının üzerinde de olumsuz tesiri olabileceğini söyleyen Özüdoğru, “Ayrıca turizmde de kıymetli bir kayıp kelam konusu. Tüm bunlar iktisadın her alanında kendini gösterebilir” dedi.
Pekala Rusya ile ticarette mahallî parayla ticaret bu hususta bir rahatlama sağlayabilir mi?
“Yerel para ile daha zor”
Dolar ve Euro’nun memleketler arası ticarette vazgeçilmez bir tartısının bulunduğunu lisana getiren Özüdoğru, şöyle konuştu:
“Hatırlarsanız İran’a uygulanan yaptırımlar nedeniyle Halkbank ABD’de önemli suçlamalarla karşı karşıya kalmıştı. Ticarette buna dikkat edilecektir. Türkiye, Ruble üzere farklı para ünitelerine yönelebilir ancak burada Dolar ve Euro’nun dışına çıkması da kısa vadede pek mümkün değil üzere görünüyor. Bu geçiş çok kolay olmayacaktır.”
“Rusya’nın üzerinde önemli tesiri olacak”
Son olarak Rusya’ya uygulanacak yaptırımların Rus finansal sistemi üzerindeki önemli tesir bırakacağını vurgulayan Özüdoğru bunları şöyle açıkladı:
“Rusya Merkez Bankası faiz oranlarını yüzde 9.5 düzeyinden yüzde 20’ye çıkardı. Fakat buna karşın Ruble, Dolara karşı yüzde 30’a yakın bedel kaybetti. Yaptırımlar, Rus halkının bankacılık sistemine olan inancını de etkileyecek. Bilhassa SWIFT engellemesi bu bahiste bir bankacılık krizine ve Ruble’nin daha da süratli bedel kaybetmesine neden olabilir. Ancak dileğimiz barış müzakerelerinin başlaması ve bu tesirlerin de yaşanmaması” diye konuştu.
