Pandemi sürecinde İzmir’de toplu ulaşımdaki biniş sayıları ortalama yüzde 50 düştü, 20 ayda 734 milyon TL’lik hasılat kaybı ortaya çıktı. Üst üste gelen akaryakıt artırımlarının berbat tablonun adeta tuzu biberi olduğunu söz eden İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer, toplu ulaşım hizmetlerine KDV ve ÖTV muafiyeti getirilmesi davetini yineleyerek “Bıçak kemiğe dayandı” dedi.
Türkiye’yi Mart 2020’den itibaren tesiri altına alan Covid-19 salgınıyla birlikte, sokağa çıkma kısıtlamalarının da uygulanmasıyla İzmir’de tüm toplu ulaşım araçlarına biniş sayıları, aylar boyunca yüzde 80 oranında düştü. Pandemi öncesi devirde günlük ortalama 1 milyon 900 bin olan biniş sayısı, 200 binlere kadar geriledi. Aşılamaların başlaması, 1 Temmuz’dan itibaren kısıtlama uygulamalarının sona ermesi sonrası ise günlük ortalama biniş sayıları yine artmaya başladı ve son haftalarda 1 milyon 600 binleri gördü.
Geçen 20 ayda yolcu binişlerinde yaşanan harikulâde düşüşler ve arka arda gelen akaryakıt artırımları, toplu ulaşım kuruluşlarının mali tablolarında büyük ölçekte negatif sonuçlar doğurdu. Pandemiyle gayret kapsamında Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ışığında alınan kararlar mucibince uygulanan yüzde 50’lik yolcu biniş kısıtlamaları, ağır dezenfeksiyon çalışmaları ve şahsî hijyen dayanakları üzere tedbirlerin de önemli faturası oldu.
Hasılat düşüşü yüzde 49.12
1 Mart 2020 – 31 Ekim 2021 ortası 20 aylık periyotta, pandemi öncesine nazaran ortalama biniş kaybı yüzde 49,93 olarak gerçekleşti. Tüm toplu ulaşım araçlarına, evvelki 20 ayda yapılan biniş sayısı yaklaşık 894 milyon iken, bu devirde yaklaşık 447 milyona düştü. Tıpkı süreçte hasılat kaybındaki düşüş ise yüzde 49,12 ile 734 milyon 268 bin TL oldu. Evvelki 20 ayda toplam hasılat 1 milyar 494 milyon 757 bin TL olarak gerçekleşmişti.
Denizdeki ÖTV muafiyeti de bitti
Öte yandan, İZDENİZ’in yararlanabildiği, akaryakıtta ÖTV muafiyeti avantajı ise eylül ayından itibaren sona erdi. Türk denizciliğinin gelişmesi ve karayolu yüklü dâhili nakliyeciliğin denizyoluna kaydırılması gayesiyle 2003’ten bu yana uygulanan muafiyet kapsamında deniz nakliyatı kuruluşlarından ÖTV alınmıyordu. Mayıs 2018’de devreye giren EŞEL Taşınabilir Sistemi (EMS) kapsamında, akaryakıta gelen artırımların, vatandaşa yansıtılmaması için ÖTV’de artırım oranı kadar indirim yapılmaya başlandı. Üst üste gelen artırımlar sonrası ÖTV ölçüsü büsbütün eridi, sıfıra indi. Böylelikle İZDENİZ de açıklanan pompa fiyatları üzerinden motorin almaya başladı.
Son 10 ayda yüzde 85 yük
ÖTV avantajının ortadan kalkması ve 2021 Ocak-Kasım devrinde motorine yapılan arka arda artırımlar sonrası İZDENİZ’in akaryakıt maliyeti bir anda yüzde 85 artmış oldu. 2021’de 10 milyon litre motorin için KDV, ÖTV ve fiyat farkı hariç 23 milyon 800 bin TL bedelle kontrat yapılmıştı. Birebir ölçüde akaryakıtın 2022’deki alımı için yapılan ihalenin mukavelesinde ise KDV ve ÖTV hariç 61 milyon 594 milyon TL’ye imza atıldı.
“Bıçak kemiğe dayandı”
İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer, pandemi sürecinin yarattığı aksiliklerin yanı sıra ülke iktisadının geldiği nokta itibariyle üst üste yapılan akaryakıt artırımlarının, toplu ulaşım hizmetlerini sürdürülebilir olmaktan çıkarma noktasına yaklaştırdığını vurguladı. “Bıçak kemiğe dayandı” diyen Lider Soyer, ortaya çıkan harika yükün taşınabilmesi için hükümetin de kesinlikle taşın altına elini koyması gerektiğini söyledi. Tunç Soyer şöyle konuştu:
“Toplu ulaşımda pandemiyle gayretin tüm mali yükleri belediyelerin sırtına yüklendi. Yolcu biniş kısıtlamalarına ve biniş sayılarındaki düşüşlere karşın, halk sıhhatini korumak ismine tüm toplu ulaşım araçlarımız aylarca tam kapasite çalıştı. Sayın Cumhurbaşkanına, ilgili bakanlıklara birkaç sefer yaptığım çağrıyı bir defa daha tekrarlamak istiyorum. Mahallî idareler bünyesinde kamusal toplu ulaşım hizmeti veren kurum ve kuruluşların kullandığı elektrik ve akaryakıt bedellerindeki KDV ve ÖTV fiyatlarının kesinlikle sıfırlanması gerekiyor. Devleti yönetenler toplumun en geniş kesitini oluşturan dar gelirli ve çalışanları düşünüyorsa bu kararları almak zorundadır. Kamu menfaati bunu gerektiriyor.” (ANKA)
