UNI Global Sendika Ticaret Emekçileri Departmanı Koordinatörü Onur Bakır, pandemiyle çalışma ömründe şiddet ve tacizin yeni bir tepe gördüğünü açıkladı.
Türkiye’nin, pandemi sürecinde sendikal hak ihlallerinin tavan yaptığı ülkeler ortasında yer aldığına dikkat çeken Bakır, “Birçok ülkede uzaktan çalışma mazeretiyle emekçilerin fiyatları düşürülmek, yol ve yemek fiyatı üzere hakları gasp edilmek isteniyor. Sömürü katmerleniyor” dedi.
Cumhuriyet’ten Şehriban Kıraç’a konuşan Onur Bakır şöyle konuştu:
– Pandemi devrinde Türkiye’yi başka faaliyet gösterdiğiniz ülkelerden ayrıştıran özellikler neler oldu?
“Dünya Sıhhat Örgütü bilgilerine nazaran pandeminin birinci 1.5 yılında Covid-19 nedeniyle ömrünü yitiren sıhhat ve bakım kesimi çalışanı sayısı 115 bin. Telafisi olmayan en büyük kayıp personel vefatları. İkinci olarak pandemi nedeniyle personeller çok önemli bir gelir kaybı yaşadı. Bilhassa sendikalaşmanın ve toplu pazarlığın zayıf, toplumsal güvenliğin yetersiz olduğu Türkiye üzere ülkelerde bu sorun, çok can yakıcı biçimde yaşandı.
Prof. Dr. Mesut Gülmez’in kitabının isminden alıntılayarak söyleyecek olursam- ‘Uluslararası Toplumsal Güvenliğin Kozmik Sefaleti”ni gözler önüne serdi. Pandemi bir kere daha gösterdi ki hem emekçi sıhhatinde hem toplumsal güvenlikte çok büyük sıkıntılar, boşluklar ve global eşitsizlikler var. Üçüncüsü işsizlik. Memleketler arası Çalışma Örgütü’nün aktüel raporuna nazaran yalnızca 2020’de, 2019’a göre toplam global istihdam 114 milyon kişi azaldı. Olağan şartlarda 2020 yılında 30 milyonluk yeni istihdam artışı olması bekleniyordu. Toplamda 144 milyonluk bir istihdam kaybından kelam edebiliriz. Son olarak, personel haklarına ve sendikal haklara yönelik yeni bir atak dalgasını görüyoruz. Pandemiyi fırsat bilen işverenler dünyanın dört bir yanında sendikal örgütlenmeye saldırırken, birçok hükümet de personel hakları ve sendikal haklara yönelik yeni kısıtlamaları yaşama geçirmeye çalışıyor. Uzaktan çalışma, konuttan çalışma ve gibisi yeni istihdam biçimlerinin yaygınlaştırılması, bu taarruzun en değerli araçlarından biri.
Tüm dünyada çalışanlar uzaktan çalışmaya döndü. Çalışan haklarına ne tıp tırpan kelam konusu?
Uzaktan çalışmanın yol açtığı meselelerden biri, maliyetlerin çalışanların sırtına yüklenmek istenmesi. Uzaktan çalışma mazeretiyle personellerin fiyatları düşürülmek, yol ve yemek fiyatı üzere hakları gasp edilmek isteniyor.
“Emekten yana siyaset şart”
Bu periyotta hükümetlerin çalışanlara ne çeşit dayanaklar vermesi gerekiyordu?
Türkiye’de sayısı 3.5 milyon civarında olan sigortasız çalışanlar, çalışmadıkları periyotta ne nakdi fiyat dayanağı ne de kısa çalışma ödeneği alabildi. Nakdi fiyat takviyesi kapsamında olan personeller, taban fiyatın çok altında bir dayanak ile sefalete terk edildi. Giderek büyüyen işsizlik meselesine karşı faal siyasetler yok. Meğer yapılması gereken istihdamın, çalışanların hak ve fiyatlarının korunması için faal, kapsayıcı ve en değerlisi de sendikaların iştirakiyle hazırlanmış emekten yana toplumsal siyasetlerin uygulanması.
“Kod29 üzerinden çalışanlar adeta kıyıma tâbi tutuldu”
Pandemi periyodunda Türkiye’yi başka faaliyet gösterdiğiniz ülkelerden ayrıştıran özellikler neler oldu?
Türkiye, pandemi sürecinde sendikal hak ihlallerin tavan yaptığı ülkeler ortasında yer alıyor. Türkiye, toplu pazarlığın işyeri-şirket seviyesi ile hudutlu olduğu, sektörel toplu pazarlığın olmadığı ülkelerden biri ve bu durum emekçilerin hak ve çıkarlarının korunması ve geliştirilmesinin önünde çok büyük bir mani teşkil ediyor. Son derece makûs bir sendikal mevzuat, yaygın ve pervasız sendikal hak ihlalleri ile toplu pazarlığın kapsamının çok dar olması; Türkiye’nin benzeri durumdaki ülkelerle birlikte birebir -en hafif tabirle- sıkıntı kümede yer almasına yol açıyor. Lakin işten çıkarma yasağı devrinde, sendikalaşan çalışanların Kod-29 üzerinden adeta kıyıma tabi tutulabilmesi ve Yemeksepeti örneğinde olduğu üzere kâğıt üzerindeki bir işkolu değişikliğe ile sendikal örgütlenmenin bertaraf edilebilmesi, Türkiye’yi bu küme içinde özel bir yere koyuyor.”