Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın son gerçekleştirdiği 100 baz puanlık faiz indirimi, Türk Lirası’ndaki bedel kaybını bir defa daha tarihi düzeylere taşıdı. Her saat başı yeni bir rekor kıran döviz kurları, yaklaşan 2022 yılı için hayat pahalılığı telaşlarını artırıyor. Ekonomistlere nazaran, 2022’nin birinci altı ayında tüketici enflasyonu yüzde 30’u, üretici enflasyonu ise yüzde 50’yi aşabilir.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın Perşembe günkü indirim karaıyla birlikte son 3 ayda siyaset faizini 4 puan indirmiş oldu. Şahap Kavcıoğlu başkanlığındaki Merkez Bankası, daha evvel 23 Eylül’de 100 baz puanlık, 21 Ekim’de ise 200 baz puanlık faiz indirimi gerçekleştirmişti.
Karar sonrasında Türk Lirası hür düşüşe geçti. Dolar kuru 11 TL’nin üzerine çıkarken, Euro ise 12,5 TL’ye kadar yükseldi. Döviz kurlarındaki yükseliş, yeni artırımların da habercisi oldu. Son olarak 20 Kasım Cumartesi’nden geçerli olmak üzere akaryakıta 52 kuruş, motorine 50 kuruş artırım yapıldı. Vatandaşlar kuru besin, yağ, paklık gereçleri üzere temel gereksinim unsurlarını yeni artırımlar gelmeden almaya çalışırken, ekonomistler yaklaşan 2022 yılının hayat pahalılığında bugünleri aratacağını söylüyor. En yüksek fiyat artışlarının ise besin, ulaşım, güç ve kira fiyatlarında kendini göstermesi bekleniyor.
“Türkiye’de artık iki para ünitesi var”
DW Türkçe’ye konuşan Yeditepe Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi ve Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG) Kurucusu Prof. Dr. Veysel Ulusoy, Türkiye’de artık iki para ünitesinin geçerli olduğunu belirterek, “Bunlardan biri Türk Lirası, öteki ise ABD doları ya da rastgele bir yabancı döviz kuru” diyor. Enflasyonda da tıpkı formda ikili bir durum oluştuğunu lisana getiren Prof. Ulusoy, ENAG’ın ölçtüğü ve sokakta hissedilen tüketici enflasyonunun yüzde 50 olduğunu, resmi bilgi olan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) enflasyonunun ise yüzde 20 düzeyinde olduğunu söylüyor.
Kurlardaki son yükseliş ile birlikte tüketim mallarının süratle değerleneceğini vurgulayan Ulusoy, şöyle konuşuyor: “Faiz indiriminde sonra elde ettiğimiz piyasa sonuçlarına nazaran, raflara yansıyacak inanılmaz bir fiyat artışı bugünden itibaren geçerli olmak üzere hissedilir hale gelecek. Enflasyon temel itibariyle geçmişte ortalama olarak yükselirken, geometrik bir yapıyla yani daha süratli bir formda üstlere yanlışsız çıkacak. Herkes biliyor ki, TÜİK enflasyonu da yüzde 30’lara gerçek yakınsayacaktır” diye konuşuyor.
2024 öngörüleri şimdiden aşıldı
Türkiye’de tüketici enflasyonu, resmi datalara nazaran son 1 yılda ikiye katlanmış durumda. TÜİK datalarına nazaran, Ekim 2020’de yüzde 11 düzeylerinde seyreden tüketici enflasyonu, Ekim 2021 itibariyle yüzde 20 sonuna dayandı. 2022 yılında ise enflasyonda yüzde 30’ların görüleceği belirtiliyor.
Eylül ayı başında açıklanan ve iktisatta 2022-2024 periyodunu kapsayan Orta Vadeli Program’a (OVP) nazaran, enflasyon amacı 2021’de yüzde 16.2, 2022’de yüzde 9.8, 2023’te yüzde 8, 2024’te yüzde 7.6 olarak açıklanmıştı. Programda 2021 için dolar kuru varsayımı 8,30, 2022 için 9,27, 2023 için 9,77 ve 2024 için 10,26 olmuştu. Faiz indirimleri sonrasında ise hükümetin 2024’e kadar olan dolar kuru beklentisi şimdiden aşılmış oldu.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ise Ekim ayı sonunda yayınlanan yılın son enflasyon raporunda enflasyon varsayımlarını yükseltti. Buna nazaran 2021 enflasyon iddiası yüzde 14,1’den yüzde 18,4’e çıkarıldı. 2022 yılsonu enflasyon kestirimi ise yüzde 7,8’den yüzde 11,8’e yükseltildi. Merkez Bankası’nın enflasyon amacı ise 2012 yılından beri yüzde 5’te sabit tutuluyor.
Üretici enflasyonu alarm veriyor
Tüketici enflasyonu ile bir arada üretici enflasyonu da alarm veriyor. Yurtiçi üretici fiyatları endeksi (Yİ-ÜFE) Ekim ayında yüzde 5,24 artarken yıllık artış oranı yüzde 46,31’e ulaştı. Böylece üretici enflasyonu yüzde 46,31 ile 19 yılın en yüksek düzeyine çıktı. Uzmanlara nazaran bu durum, önümüzdeki aylar için tüketici enflasyonu üzerindeki baskının daha fazla artacağı manasına geliyor.
“Asgari fiyatta yüzde 10’luk artış, iki puana yakın enflasyon üretiyor”
DW Türkçe’ye konuşan Işık Üniversitesi Öğretim Vazifelisi Doç. Dr. Cihan Bolgün, “Yüzde 30’un üzerine gidecek, gitme ihtimali epeyce yüksek olan bir tüketici enflasyonu ile karşı karşıyayız” diyor. 1 Ekim’den bu yana dolar kurundaki artışın yüzde 25’e ulaştığına işaret eden Doç. Dr. Bolgün, ithal girdi fiyatlamalarını etkileyecek bu artışın önümüzdeki 6 ayda enflasyona 7 puanlık tesir yapacağını kaydediyor.
Bununla birlikte yeni yılda zamlanacak taban fiyata de dikkat çeken Bolgün, “Asgari fiyatta yüzde 10’luk artış, iki puana yakın enflasyon üretiyor. Münasebetiyle bunları topladığınız vakit, enflasyonun Nisan 2022 civarlarında yüzde 30’un üzerine çıkabileceğini söyleyebiliriz” biçiminde konuşuyor. Bolgün, böylece hem tüketici hem de üretici enflasyonunun AKP’nin iktidara geldiği Kasım 2002 düzeylerine geri döneceğine işaret ediyor.
IMF: Birtakım bölgelerde enflasyon kalıcı olabilir
Global konjonktüre bakıldığında da enflasyondaki genel artış eğiliminin süreceği öngörülüyor. Milletlerarası Para Fonu (IMF) Sözcüsü Gerry Rice, yaptığı açıklamada, tedarik zinciri aksamalarının devam etmesi yahut enflasyon beklentilerinin kısa devirli fiyat hareketleriyle bozulması durumunda dünyanın kimi bölgelerinde enflasyonun daha kalıcı hale gelebileceğini belirtti.
“Enflasyonda geriye dönüş pek mümkün değil”
DW Türkçe’ye konuşan İstanbul Kültür Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Sinan Alçın, Türkiye’de üretici ve tüketici enflasyonu ortasındaki farkın Rahip Brunson krizinin yaşandığı 2018 yılını bile geride bıraktığını söylüyor. O periyotta Türkiye’nin kendi riskleri nedeni süratli bir enflasyon artışı yaşadığını lisana getiren Prof. Alçın, şu değerlendirmede bulunuyor:
“Fakat şu anda, global manada da güç fiyatlarının yükselişe geçtiği, metal başta olmak üzere emtia fiyatlarının daima yükselişte olduğu bir konjonktür var. Münasebetiyle kolay kolay üretici fiyatlarında bir geri çekilme bekleyemeyiz. Türkiye şu anda sürünen enflasyon sürecini yaşıyor. Yani enflasyonda geri dönüşün pek mümkün olmadığı bir noktaya geldik.”
Aram Ekin Duran
© Deutsche Welle Türkçe