CHP İstanbul Milletvekili Sezgin Tanrıkulu’nun verdiği soru önergesini yanıtlayan Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, Kredi Kayıt Ofisi (KKB) kayıtlarına nazaran Türkiye’de 34 milyon 119 bin 250 kişisel kredi müşterisi olduğunu açıkladı. BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) yetkilileri ise bu sayıya Türkiye’de kredi kartı kullanan bireylerin de dahil olduğu bilgisini verdi.
Sezgin Tanrıkulu’nun Türkiye’deki ferdî kredi kullanımına ait soru önergesindeki, “Kredi borcu olan kişi sayısı ve kullanılan kredi meblağı ne kadardır? Vilayetler bazında dağılımı nedir? sorularına Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan cevap verdi.
Elvan, BDDK bilgilerine nazaran Türkiye’nin stok ferdi kredi meblağının 874 milyar 300 milyon TL, kişisel kredi müşteri sayısının 34 milyon 119 bin 250 kişi olduğunu açıkladı.
BBC Türkçe‘nin ulaştığı Hazine ve Maliye Bakanlığı ile BDDK yetkilileri ise Tanrıkulu’na verilen karşılıkta belirtilen ferdi kredi kullanıcıları ortasında, kredi kartına sahip bireylerin de olduğunu söyledi.
Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi Aylık Bülteni Haziran sayısında da yaklaşık 35 milyon kişinin kullandığı kişisel kredilerin; konut kredisi, taşıt kredisi, ihtiyaç-diğer krediler ve ferdi kredi kartları toplamından oluştuğu söz ediliyor.
BDDK yetkilisi, “Bu sayılarda kredi kartı kullanan bireyler de var. Borçlu ve kredi müşterisi tariflerini ayırmak lazım. Hepimizde bir yahut birden fazla kredi kartı var. Kredi kartı kullanıyor olmak, vatandaşların çok zorluk içerisinde olduğu ya da bankalara inanılmaz borçlu olduğu manasını çıkarmıyor” diyor.
Yetkili, İstanbul’da toplamda 13 milyon 305 bin 241 ferdî kredi ve kredi kartı müşterisinin, “yaklaşık 11 milyonunun kredi kartı müşterisi olduğunu” söyledi.
İstanbul’da ne kadar ferdî kredi kullanıldı?
Sezgin Tanrıkulu’na verilen karşılıkta, Kredi Kayıt Ofisi’nden (KKB) alınan vilayet bazında kredi kullanımı dataları de paylaşıldı.
Lakin bir kişinin birden fazla vilayette kredi süreci gerçekleştirmiş olabileceği ve bu nedenle toplam sayı ile vilayet bilgilerini toplamı ortasında fark oluştuğu şöyle tabir edildi:
“Bireysel kredi müşteri sayıları bakımından bir müşterinin birden fazla vilayette kullanmış olduğu farklı ferdî krediler, vilayetlerin toplamından oluşan ülke fiyatına farklı vilayet sayısı kadar dahil edilmektedir. Bu nedenle birinci soruda yer alan müşteri sayıları ile vilayet bazında verilen müşteri sayılarının toplamı ortasında fark oluşmaktadır.”
İstanbul’da 13 milyon 305 bin 241 ferdî kredi ve kredi kartı müşterisinin, 252 milyon 247 bin 317 milyon TL kredi borcu olduğu bilgisi paylaşıldı.
Bu sayı, 15 milyon nüfusu olan İstanbul’un 0-15 yaş ortası nüfusu hariç neredeyse tamamının ferdî kredi kullandığı yorumlarına yol açsa da BDDK yetkilisi, vilayetler bazında paylaşılan dataların “tekil müşteri” sayısını belirtmediğini vurguladı:
“Bu bilgiler, müşteri bazında tekilleştirilmiş bilgiler değil. KKB’nin data tabanında, müşterinin TC kimliğiyle tekilleştirilmiş bilgiler yer almıyor. Tam aykırısı her bankadan kişisel kredi kullanan ya da kredi kartı almış müşterilerinin dataları toplanıyor.
“Dolayısıyla vilayet bazında sayılar aslında tekil vatandaş ve müşteri sayısını yansıtmıyor, daha çok içerisinde farklı kentlerden kredi ya da kredi kartı almış bireyleri de sayıyor.
“Soru önergesinde de vilayet bazındaki bilgiler tekilleştirilmemiştir ve hasebiyle bir müşterinin hem a vilayetinde hem de b vilayetinde kişisel kredi müşterisi olması ya da kredi kartı almış olması çok mümkündür demiştik. Kaldı ki İstanbul’da yalnızca 15-65 yaş ortası nüfus bile 13 milyondan daha az.”
BDDK yetkilisi; İstanbul’da 10 milyon 997 bin kişinin kredi kartı müşterisi olduğunu; geri kalan yaklaşık 2 milyon kişinin ferdî kredi müşterisi olduğu bilgisini paylaştı.
Öteki vilayetler ne durumda?
Kişisel kredi ve kredi kartı kullanımında İstanbul’u Ankara, İzmir, Antalya, Adana, Bursa ve Kocaeli izliyor.
Ankara’daki 3 milyon 241 bin 130 kredi müşterisinin toplam borcu 86 milyon 607 bin 770 TL iken, 2 milyon 549 bin 270 kredi müşterisi olan İzmir’de toplam kredi borcu 61 milyon 428 bin 306 TL olarak karşımıza çıkıyor.
Bursa’da 1 milyon 512 bin 599 kredi müşterisi varken, Antalya’nın 1 milyon 361 bin 605 kredi müşterisi bulunuyor.
88 bin 534 nüfusuyla Türkiye’nin nüfusu en az olan vilayetlerinden Bayburt’ta 36 bin 695 kişinin 413 bin 306 TL kredi borcu bulunuyor.
Nüfusu 94 bin 586 olan Tunceli’de 50 bin 13 kredi müşterisinin toplam kredi borcu 910 bin 480 TL.
Gaziantep’te ise 718 bin 702 müşterinin 15 milyon 219 bin 877 TL borcu var.
Ekonomistler ne diyor?
İktisatçı Mustafa Sönmez’e nazaran Türkiye’nin kredi kullanımı tablosunda “tuhaf ya da olağandışı bir durum yok”.
Kredi borçlusu olmanın kamuoyunda anlaşıldığı kadar “negatif” bir yanı olmadığını belirten Sönmez, bu durumu şöyle açıklıyor:
“İnsanlar tüm dünyada bankalardan kredi kullanırlar. Hane halkının borçlanması ve bankalardan kredi kullanmaları Batı’da çok daha yüksektir. Türkiye bilakis ferdi kredi kullanımında dünya sıralamasında geridedir.
“Kredi kullanmayı, borçlu olmak üzere anlamamak lazım zira muhtaçlık halini göstermezler, ‘İnsanlar bankaların eline düştü’ manasına gelmez. Konut ve taşıt kredileri zati durumu âlâ olan bireylerin kullandığı kredilerdir.
“Bunlardan fazla muhtaçlık kredisi değerlidir ve takip edilmelidir. Beşerler ekseriyetle gereksinim kredisini, kredi kartı borçlarını kapatmak için kullanıyorlar. Oradaki yükselişler manalıdır.”
- Merkez Bankası neden çekirdek enflasyon vurgusu yaptı, riskler neler?
- Büyüme ve enflasyon sayıları ne manaya geliyor, fiyatları nasıl etkileyecek?
Dünya gazetesi müellifi ve ekonomist Emrah Lafçı da benzeri bir değerlendirmeyle, Türkiye’nin kişisel kredi kullanımının Avrupa ülkelerine kıyasla daha düşük olduğunu ancak bunun çok da uygun olmadığını söyledi:
“Türkiye’de vatandaşların borcunu geri ödemesinde kronik bir sorunu yok. Tarihi olarak da olmadı. Türk insanı borcunu ödemeye teşne. Onun dışında sayılara baktığımızda da Türkiye’deki bankaların problemli kredi oranları düşük. Kredi hacmimiz de başka ülkelerdeki kadar yüksek değil. Hane halkının borçluluğu da çok yüksek değil.
“Çünkü Türkiye’de faizler çok yüksek. Onun için vatandaş kredi kullanamıyor. Konut kredisi kelam konusu olunca Avrupa’da, Amerika’da yüzde 3-4 faizlerle 30 yıl vadeli krediler kullanıyorlar. Burada 3 bin lira kira veriyorsan, onlar iki bin lira ödeyerek konut sahibi oluyorlar.”
Vakit zaman ise kredi kullanımına çok yüklenme olduğunu söyleyen Lafçı, makroekonomik manada olumsuz tesirleri olduğunu belirtti:
“Geçen yıl Haziran 2020 ‘de konut ve araç kredilerinde çeşitli kampanyalar yapıldı. Bilhassa salgının tesirlerinin biraz daha bertaraf edilmesi için devlet, vatandaşı krediye yönlendirdi devlet. Ve orada önemli bir sorun ortaya çıktı. Çok fazla tüketim oldu, enflasyon çok yükseldi, para tabanı genişledi, kredilerle döviz, altın alındı ve döviz çok yükseldi.”
“Araba çok alındı ve ithalat arttı, konut fiyatları yapay bir biçimde gereğinden fazla yükseldi. Hasebiyle kredi kullanımının makroekonomik manada handikapları var. Esasen devlet bunları gördüğü için, şu anda ferdî kredilerde taksit sınırlamaları üzere birtakım kısıtlamalara gidiyor. Yoksa Türkiye’de ‘Hane halkının çok borçluluğu var, ödeyemeyecek batacak’ üzere bir durum şu anda kelam konusu değil.”
