Türk Endüstrici ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Başkanı Orhan Turan, “TL’ye evvel kıymet kaybettirip cari açığı azaltalım, akabinde enflasyon düşer denklemi çok da çalışmadı. Üretimde ithal girdinin hissesi çok yüksek olduğu için; ülke para ünitesi bedel kaybettikçe biz de şiddetli enflasyon oluyor. Yani evvel enflasyon yükselsin sonra düşürürüz üzere bir sonuç çıkıyordu bu çerçeveden; onun da bugün halihazırdaki refah kaybı ile sonuçlandığını görmekteyiz” dedi.
Dünya gazetesinden Hakan Güldağ ve Handan Sema Ceylan’a açıklamalarda bulunan Turan, “Faizi düşürdük hakikat ancak “ucuz krediler var, bu da yatırıma gidiyor” tespiti tam gerçek değil. Bugün ticari kredilerde, yatırım kredileri aslında fiyatlanamadığı için uzun vadeli yatırım kredisi arzı yok. Gerçek kesim de aslında bu düşük faizden gereğince faydalanamıyor.” sözlerini kulandı.
Merkez Bankası’nın ihracatçıların döviz karlarında zarurî satış oranını yüzde 40’a çıkarmasını ise Turan “TCMB’ye bu dövizler giderken aslında piyasadan da benzeri oranda talep oluştuğu için toplam döviz arz talep istikrarı değişmiyor. Her an yeni bir adım gelebilir ve tüm gücümüzü bu yeni adımlara ahenk sağlamak için kullanıyoruz” diye kıymetlendirdi.
Turan’ın açıklamaları şöyle:
“Dövize daha ucuz maliyetle erişirdik”
“Ekonomimizin çok yüklü döviz gereksinimi var. Yalnızca cari açık değil dış borç ödemelerimiz de yüksek. Döviz kaynağımız az. Son periyotta uyguladığımız programla birlikte ülke risk primimiz de arttı ve bu kanalla da dış borç bulma maliyetimiz yükseldi. İktisatta çarkların dönmesi için gereken dövizi bulamadığımızda da o açıkta kalan dövizi karşılamak için TCMB rezervleri devreye giriyor. Halbuki en başta TL bu derece paha kaybetmese, şu an gereksinimimiz olan döviz kaynağına çok daha ucuz maliyetle erişirdik. Rezerv harcamamız da gerekmezdi.
“Şok geldikten sonra çaba daha maliyetlidir”
Enflasyonla gereğince gayret edebildiğimizi düşünmüyorum. Örneğin gerçek para siyaseti uygulayamıyoruz ya da tarım besin üzere hususlarda gerekli yapısal adımları atamıyoruz. Muhtemel küresel şoklara ekonomiyi hazırlayamıyoruz. Bünye üzere düşünün, her an dışarıdan bir risk gelebilir. Siz bu türlü bir durumda ne yaparsınız? Bedeninizi dirayetli tutmak için gereken sıhhat adımlarını atarsınız. Bizim ekonomimizde durum farklı, küresel taraftan bu enflasyon dalgasının gelmesi çok mümkün idi. Buna daha hazırlıklı olup üzerimize düşeni yapmalıydık. Biz bu dalgaya, enflasyon epey yüksekken ve tüm dünya faiz artırırken, faiz indirerek girdik. Kaçınılmaz olan kur şoku yaşandı. Bir şok geldikten sonra onunla gayret çok daha maliyetlidir. Önemli olan o şoka hazırlıklı olmak.
“ÜFE’deki yükselişin sürmesi enflasyon artışını gösteriyor”
Enflasyon tarafında yalnızca bu yıl değil son 5-6 yıldır yanlışsız gayret edemiyoruz. Yıllar içinde fiyatlama davranışı bozuldu, atalet devreye girdi. Sanıldığının bilakis, bahis yalnızca arz taraflı değil iç talep de enflasyonist. Kur baskısına esasen hiç değinmiyorum. Bütün bu gerçekleri bir kenara bırakıp enflasyonun büsbütün küreselden kaynaklandığına kani olursanız, teşhis yanlış olur. Kısa vadede enflasyon görünümü epeyce zorlayıcı. Gerçek kesimde yeni eserler yeni fiyatlarla stoklara giriyor. Bunlar da bir çeşit daha fiyat baskısı yaratacaktır. Öne çekilmiş talebin hala enflasyon yarattığını görüyoruz. Globalde de emtia artışı ağır. O yüzden kısa vadede enflasyonun daha da yükselmesi mümkün. ÜFE’deki süratli yükselişin şimdi durmamış olması da enflasyonun artmaya devam edeceğini gösteriyor.
“Reel kesim düşük faizinden gereğince faydalanmıyor”
Faizi düşürdük gerçek lakin “ucuz krediler var, bu da yatırıma gidiyor” tespiti tam gerçek değil. Bugün ticari kredilerde, yatırım kredileri aslında fiyatlanamadığı için uzun vadeli yatırım kredisi arzı yok. Gerçek kesim de esasen bu düşük faizden gereğince faydalanamıyor. Olan kredi arzı kısa vadeli ve bu da işletme sermayesine gidiyor. Tüketici kredilerinde ise yavaşlama var ve bu krediler zati kıymetli. Özetle düşürdüğümüz faiz bugün prestiji ile yatırım ve istihdam yaratmıyor. İktisada sirayet etmiyor.
“Konu yalnızca faiz değil…”
İş dünyası yatırım yaparken uzun vadeli fonlama kaynaklarını inceliyor ama ondan önce iktisadın geleceğine ve öngörülebilirliğine bakıyor. İstikrarlı bir iktisat varsa, ileride bu tüketim baskılanır mı üzere bir tasa, risk görmüyorsa, enflasyon düşükse iş dünyası yatırım kararı alıyor. Bu şartların akabinde faizin düzeyine bakıyor. İstikrar tasası olan bir iktisatta faiz düştü diyelim bu kesinlikle ki yatırıma da dönüşmüyor. Bunu biz 2020’de KGF’de bir ölçü yaşadık. O periyot düşük faizli fonlama konuta, otomobile, dövize gitmişti örneğin. Hasebiyle mevzu yalnızca faiz düzeyi değil iş dünyası için öncelikli olan öngörülebilir ve istikrarlı büyüme.
“İş dünyası gücünü yeni adımlara ahenk sağlamak için kullanıyor”
İhracat bedellerinin Merkez Bankası’na satışı zarurî olan kısmının yüzde 25’ten yüzde 40’a çıkartılması ile ilgili soruya Orhan Turan, şu karşılığı verdi:
“Bu uygulama aslında ülkenin elde ettiği döviz gelirinin bir kısmını MB rezervine koymak oluyor. Tıpkı havuz içinde yer değiştiriyor yalnızca döviz. Kaldı ki gerçek kesitin o verdiği dövizi, verdiği kurdan çabucak geri alması da kelam konusu. Münasebetiyle toplamda kura dair kısa vadede değişen bir manzara yok. Yalnızca TCMB’nin rezerv elde ederek dövize müdahalede hareket alanını artırıyor. TCMB’ye bu dövizler giderken esasen piyasadan da benzeri oranda talep oluştuğu için toplam döviz arz talep istikrarı değişmiyor. Lakin ne fark ediyor derseniz; tüm bu adımlar atılırken gerçek kesim bu sefer de “spread” hesabı ile günlerini geçiriyor. Her an yeni bir adım gelebilir ve tüm gücümüzü bu yeni adımlara ahenk sağlamak için kullanıyoruz. İktisatta istikrar olsa, ihracatçımız da küresel fırsatlara dair daha fazla baş yorar ve o fırsatları kaçırmaz.”