Türkiye, zeytin ve zeytinyağında rekolte-üretim seviyesinde son 10 yılda ikinci kere ‘en iyi’ düzeyine ulaştı. Bölümde ortaya çıkan gelir ise 3 milyar dolar. Sofralık zeytinde üretim artışı yüzde 47’yken, Türkiye’nin yıllık ortalama zeytinyağı ihracatı ise 50 bin ton düzeyinde.
Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Kurulu (UZZK) Lideri Dr. Mustafa Tan “Sofralık zeytin üretimimiz de bu yıl 506 bin ton 754 kilo ile rekor kırdı. Geçen yıla nazaran yüzde 40.7, son 10 yıl ortalamasına nazaran de yüzde 17 artış var. Dalımız epey dinamik” tabirlerini kullandı.
Dünya’dan Onur Oğuz, Hakan Güldağ ve Vahap Munyar’ın sorularını yanıtlayan Tan şöyle dedi:
“Rekolte kestirimler için birinci küme 13-18 Eylül’de çıktı. Öteki 3 küme da 20-25 Eylül’de çıkmıştı. Bu sonuçlara nazaran bu yılın toplam zeytin üretimi 1 milyon 738 bin 680 tona ulaştı. Geçen yıla nazaran yüzde 32’lik bir artışı, son 10 yıl ortalamasına nazaran de yüzde 22’lik bir artışı söz ediyor. Zeytinyağı üretimimiz geçen yıla nazaran yüzde 32 artarak 235 bin 727 tona çıktı. Son 10 yıllık ortalamaya nazaran de yüzde 24’lük bir artışı söz ediyor.
Bayağı bereketli bir yıl yaşıyoruz anlaşılan…
Evet, son 10 yılın ikinci-üçüncü uygun rekolte yılı… Ben Edremit’te yaşıyorum. Arkadaşlarım, ‘Bizde rekolte sizin iddialarınız üzere değil’ diyorlar lakin 1 milyon 738 bin 680 tonu ağaç sayısına böldüğünüz vakit zati ağaç başına 10 kilo isabet ediyor. Ağaç başına üretim AB ülkelerinde yaklaşık 25-30 kilogramlar düzeyindedir. Münasebetiyle bizimki çok çok da büyük bir rekolte değil fakat sayılar son 10 yılın ikinci güzel rekoltesi olduğunu gösteriyor.
Sofralık zeytin üretimimiz de bu yıl 506 bin ton 754 kilo ile rekor kırdı. Geçen yıla nazaran yüzde 40.7, son 10 yıl ortalamasına nazaran de yüzde 17 artış var.Sektörümüz epey dinamik. Rekoltelerin yüksek gösterilmesinin fiyatlar üzerinde baskıya neden olduğu söylentileri çıkar. Düşük gösterildiğinde de ithalatın yolu açılabilir. Evvelce her kurum kuruluş kendi rekolte hesabını yapardı, ona nazaran konum alırdı. Fakat, her kurum kuruluşun menfaatleri farklı olduğu için tartışmalar çıkardı. O nedenle 2009-2010 devrinde tarafsız bir göz olan UZZK devreye girdi.
Zeytin ve zeytinyağının ülkemiz ekonomisindeki yeri nedir? Nasıl bir ciro oluşur? Kaç aile geçinir? İstihdamdaki yeri nedir?
Zeytincilik kesiminde 500 bine yakın aile geçimini sağlıyor. Ortalama 4’er kişilik aile diye düşünürsek 2 milyon kişinin direkt geçimi manasına gelir. Bu dal o denli dinamik ki, mesela zeytin dönemi ekim ayı başlarında start veriyor, güney bölgelerde mart, hatta nisanı buluyor. Hasat periyodunu 100 gün diye düşünelim. Bir personel yaklaşık 60 kilo zeytin toplar. Ortalama yevmiye 120 lira diyelim. Aslında sayı daha yüksektir. Mesela Akhisar’da ortalama 150 liradır. 30 milyon lira günlük yevmiye kelam konusu, bu yılki zeytin rekoltesi dikkate alındığında. Yani, emekçiye 3 milyar 600 bin lira ödeme yapıldığını ortaya koyuyor. Günde 300 bin şahsa istihdam sağlıyor. Hasat periyodunu 5 ay diye düşünürsek 450 bin kişinin günde ekmek yemesi kelam konusu olur.
Üretim artışının fiyatlara en azından rahatlatıcı açıdan tesiri olur mu? Zeytinyağında fahiş artırım kelam konusu mudur?
‘Zeytinyağı pahalıdır’ algısı var… Dünyada bir parite var. Ayçiçek yağı ile kontaklı bir parite var. Ayçiçek yağı ile zeytinyağı birebir değil. Ayçiçek yağı, bir tarlada yetişen tohumun yağı. Rafine edilmeden direkt tüketilemiyor. Zeytinyağı ise bir meyvenin suyu. Çok farklı bir eser. En kolay fiyat şöyle hesaplanıyor: Ayçiçek yağının fiyatı 1 ise zeytinyağının fiyatının 3 olması gerekiyor. Parite teğe 3’tür. Marketlerde 5’lik 1 teneke ayçiçek yağı 125 lira civarında. Zeytinyağının 5’lik tenekesinin bu durumda 375 lira olması lazım değil mi? 200, 250, 300 en fazla 350 liradır. Kalitesine, erken hasat, soğuk sıkım farkına nazaran değişir. Bu, kıymetli değil.
Tüketiciler fiyat artışlarına haklı olarak reaksiyon gösteriyor. Zira alım gücünde gerileme var. Ancak görüyoruz ki zeytinyağı fiyatlarına daha çok reaksiyon gösteriliyor. Bu algıyı kırmalıyız. Bugün ayçiçek yağı ile bir kere kızartma yapabilirsiniz, birebir zeytinyağı ile 4 defa kızartma yapılabilir. Hasebiyle kıymetli falan değil.
Bu yılki zeytin ve zeytinyağı desteklemeleri üreticiyi tatmin etmeye yetti mi? Desteklemelerin ne kadar olması gerekiyor?
Yalnızca bu yıl değil. 10 yıldır zeytin-zeytinyağı desteklemeleri maalesef üreticiyi tatmin edecek seviyede değil. AB ülkelerinde 1.32 Euro takviye var. Ülkemizde ise zeytinyağı takviye primi 80 kuruş. Hayli düşük bir sayı. Sofralık zeytin takviyesi de 15 kuruş. 5 kilodan hesaplandığında o da zeytinyağına denk geliyor. Temelinde mazot takviyesi 15 lira, gübre takviyesi 8 lira olmak üzere dekara 23 lira ayrıyeten yardım var. Küçük aile işletmelerine dekar başına 100 lira veriliyor. Rehabilitasyon yardımı var. Dağlık, engebeli alanlardaki zeytinlikler düz alanlardakilerle rekabet edemiyor. Dekar başına 100 lira olarak hesaplandı. Organik tarım ve düzgün tarım için ferdi müracaatlarda yahut küme müracaatlarında 20-40 lira ortasında bir yardım da kelam konusu. Zeytinyağı priminin kilo başına en az 5 lira, sofralık zeytinde de en az 1 lira takviye verilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Sayın Bakanımıza da bu talebimizi ilettik.