*Dr. Ozan Bingöl
Berat ALBAYRAK’la İsmi Yeni İktisat Programı (YEP) olan Orta Vadeli Program Yeni Bakanla birlikte eski ismine kavuştu.
05 Eylül 2021 tarihli ve 31589 (mükerrer) sayılı Resmi Gazetede 2022-2024 periyodunu kapsayan Orta Vadeli Program yayımlandı.
Bundan evvelki son iki Orta Vadeli Program Berat ALBAYRAK’ın bakanlığı devrinde “Yeni İktisat Programı” ismi altında yayımlanmıştı. Anlaşılan, Berat Beyefendiyle başlayan isimlendirme uygulaması Berat Beyin Bakanlıktan gitmesi ile terk edildi. Artık 5018 sayılı Kamu Mali İdaresi ve Denetim Kanununun 16. husus başlığı ve içeriğine uygun şekilde “Orta Vadeli Program” isimli siyaset dokümanı ile karşı karşıyayız.
Orta Vadeli Program nedir?
Merkezi İdare Bütçesinin hazırlanma sürecinin başlatan Orta Vadeli Program, makro siyasetleri, unsurları, gayeleri ve gösterge niteliğinde temel ekonomik büyüklükleri, gelecek üç yıla ait toplam gelir ve masraf tahinleri, bütçe istikrarı ve borçlanma durumu ile kamu yönetimlerinin ödenek teklif tavanlarını içeren temel siyaset dokümanıdır.
Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığınca her sene üç yıllık bir perspektifle hazırlanmaktadır. Cumhurbaşkanı Kararı olarak Resmi Gazete’de yayımlanarak resmileşmektedir.
Orta Vadeli Program, 2023 vizyonunun hayale dönüştüğünü tescilledi
Orta Vadeli Programlar üç yıllık perspektifle hazırlandığı için 2023 yılına ait büyüme ve öbür birtakım makro ekonomik büyüklüklere ait iddiaları de görmek mümkün hale geliyor.
2021-2024 devri için OVP’de yer alan büyüme öngörüleri aşağıdaki üzeredir. Buna nazaran 2023 yılında ulusal gelirin 925 milyar dolar olacağı öngörülmektedir. Bu öngörü 2021 yılında %9, 2022 ve 2023 yıllarında sırasıyla %5 ve %5,5 büyüyeceğimiz varsayımına dayanıyor.
Varsayalım ki varsayımlar gerçekleşti bu durumda bile AKP 2023 Vizyon Dokümanında 2023 için yer alan 2 trilyon dolarlık ulusal gelir maksadının %50’sine bile ulaşamamış olacağız. Önemli bir vizyon yanlışı yahut vizyonun hayale dönüşmesinin tescili kelam konusu OVP’de.
Birebir halde AKP’nin 2023 vizyon evrakında yer alan kişi başına 25 bin dolar gelir vizyonu da hayal olmaktadır. Zira 2023 için OVP’de yer alan öngörü 10.703 dolardır.
İşsizlik ve enflasyon ile ilgili amaçlar ile varsayımları hiç zikretmiyorum bile.
Orta Vadeli Programa nazaran yüksek bütçe açıkları ve vergi yükü bizi bekliyor
Orta Vadeli Programın “Kamu Kesiti Genel Dengesi”ne ait kısmı, son yıllarda artan bütçe açığının önümüzdeki yıllarda da artarak devam edeceğini göstermesi açısından ümit kırıcıdır.
Üstteki tabloya nazaran 2021 yılında Merkezi İdare Bütçesi açığının 230 milyar lira olması öngörülürken, bütçe açığı 2022 yılında 278,4 ve 2023 yılında 390,2 milyar liraya kadar çıkacak. Bunun manası, yüksek faiz yüküne katlanın, mali disiplini unutun ve yeni vergilere hazır olun demektir. Şayet erken seçim olmaz ise 2023 yılında yapılacak seçim nedeniyle iktidarın harcama musluklarını daha da açma ihtimali bu açığı öngörülenden daha da fazla büyütebilir. Açık kalemi içinde Toplumsal Güvenlik açıklarındaki devasa artış da ayrıyeten incelenmeli. Her yıl katlanarak artması öngörülen SKG açıkları kelam mevzusudur.
Devletin Faiz harcamalarının 2023 yılında 304 milyar TL’ye ulaşması öngörülüyor. İnanılması güç bir sayı. Ödediğimiz vergilerin 304 milyarı faize gidecek. Tıpkı periyotta yatırıma gidecek fiyat ise yalnızca 221.6 milyar TL olacak.
Artan vergi yüküne hazır olun
Faize için bir yılda bütçeden 304 milyar ödenecekse, bu sarfiyat elbette vergilerle karşılanacaktır. Artan harcamalar ve bütçe açıkları vergi yükünün artması sonucunu doğuracaktır. Gerçekten orta vadeli programda vergilerin her yıl değerli ölçüde artması öngörülmektedir.
2021 yılında 1 trilyon 74,6 milyar lira vergi toplanması öngörülürken, 2023 yılında bu öngörü 1 trilyon 470,8 milyar liradır. 2023 yılında 2021 yılınada nazaran neredeyse %40 daha fazla vergi toplama öngörüsü kelam hususudur.
Vergi tekrar tabana yayılacak
Vergi literatüründe vergi tabanının genişletilmesi diye bir kavram vardır. Bunun manası, daha evvel vergi alınmayan ögelerin ve şahısların kapsama alınmasıdır. Böylelikle vergi yükünün daha geniş bir kesim tarafından çekilmesi hedeflenir. Gerçek ve vergi adaletine uygun bir yaklaşımdır.
Fakat bizde Maliye Bakanları dahil pek çok kişi, “Vergi tabanını genişletme” siyaseti yerine “vergiyi tabana yayma” siyasetinden bahsetmektedir. Bakın Orta Vadeli Program üzere değerli bir siyaset dokümanında bile verginin tabana yayılacağından bahsediliyor. Tabirin yanlış kullanılması kelam konusu ise vahim bir durum. Yok, zihnin dışa vurumu ise daha da vahim bir durum kelam mevzusudur.
Aşağıdaki metin OVP’nin 7. Kamu Maliyesi kısmından bir paragraftır.
Birebir paragrafta bir yandan vergilemede adaletten bir yandan verginin tabana yayılmasından bahsediliyor. Ne yaman bir çelişki. Halbuki biz yıllardır ne diyoruz:
Anlaşılan, Bakanlar değişiyor, lakin telaffuz ve hareketler ile vergi yükünün altında kalanlar hiç değişmiyor.
*Bu yazı Ozan Bingöl’ün şahsî blogundan alınmıştır
