Yargıtay, isteyen çalışanın iş arama müsaade fiyatını alabileceğine hükmetti.
Uzun yıllardır çalıştığı şirketten Toplu İş Mukavelesi’nin (TİS) 13/A-1. unsuru mucibince emekliye ayrılmasının kararlaştırılan personel mahkemeye başvurdu.
22 haftalık ihbar öneli kullanabileceğinin bildirildiğini belirten davacı personel, ihbar öneli içerisinde patronun her gün günde 4 saat iş arama müsaadesi vermek mecburiyetinde olduğunun düzenlendiği, iş arama müsaadesi kullandırılmayıp çalıştırılan ve fiilen işine son verildiği için arama müsaadelerine ait fiyatın yüzde 100 artırımlı olarak ödenmesi gerektiğini ileri sürerek iş arama müsaadesi alacağının faiziyle davalıdan tahsilini talep etti. Davalı savları reddetti. İş Mahkemesi, davacının eksper tarafından hesaplanan iş arama müsaadesi alacağına hak kazandığı gerekçesiyle davanın kabulüne karar verdi. Davalı şirket tarafından temyiz edilen karar Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nce bozuldu.
Tekrar yapılan yargılamada İş Mahkemesi, iş arama müsaadesinde emekçi çalıştırılır ise çalıştığı mühletin fiyatının artırımlı ödeneceğinin düzenlendiği, artırımlı fiyat ödendiğinin ise davalı patron tarafından ispatlanamadığı gerekçesiyle direnme kararı verdi. Direnme kararı da davalı avukatı tarafından temyiz edilince devreye Yargıtay Hukuk Genel Konseyi girdi.
Genel heyetten milyonlarca özel bölüm çalışanına müjde niteliğinden bir karar çıktı. 4857 sayılı İş Kanunu’nun (4857 s. Kanun/İK. ) emekçiye bildirim müddeti içinde iş arama imkânının tanındığı 27. Unsurundaki, ‘Bildirim mühletleri içinde patron, çalışana yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama müsaadesini iş saatlerin içinde ve fiyat kesintisi yapmadan vermeye mecburdur. Patron yeni iş arama müsaadesini vermez yahut eksik kullandırırsa o müddete ait fiyat çalışana ödenir.
Patron, iş arama müsaadesi esnasında emekçiyi çalıştırır ise çalışanın müsaade kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın alacağı fiyata ilaveten, ‘çalıştırdığı müddetin fiyatını yüzde yüz artırımlı öder’ tabiri hatırlatıldı.
Yargıtay kararında, “İşçinin talebi olmaksızın patron iş arama müsaadesi vermek ve kullandırmak zorundadır. Bu borç şahsen kanundan kaynaklanmakta olup emekçinin patrondan iş arama müsaadesi isteğinde bulunması gerekmediği üzere müsaade istenmesi halinde de patronun kabul edip etmeme yetkisi bulunmamaktadır.
Davacıya 55 yaşını doldurduğundan TİS kararlarına nazaran emekliye ayrılmasının kararlaştırıldığı, 22 haftalık ihbar önelinin bulunduğu, iş arama müsaadesini toplu ya da kısmi olarak hangi tarihler ortasında kullanabileceği de belirtilerek seçenekli formda kullanmasının mümkün olduğunun bildirildiği ortadadır.
Bildirimde ayrıyeten toplu kullanmadığı taktirde günde 4 saat çalışacağının belirtildiği, davacının da iş kontratının feshinin yasaya, işyeri uygulamasına karşıt olduğu ve toplu müsaadeyle ilgili yazılı ya da kelamlı bir talebinin bulunmadığını belirterek itirazda bulunduğu, iş arama müsaadesinin kullanılması gerektiğine ait hatırlatma emelli yapılan ikinci ihtara yönelik olarak da daha evvelki yazılı itirazını tekrarladığını, fesih sürecinin türel olarak geçerli olmadığını ileri sürdüğü anlaşılmıştır.
Davacının iş arama müsaadesini kullanmadığı ihbar mühletince davalı işyerinde tam gün mesai ile çalıştığı ise sabittir. Nitekim de İş Kanunundaki amir karara nazaran iş arama müsaadesinden yararlanma emekçinin isteği şartına bağlı tutulmamıştır. Talep bulunmasa da çalışana iş arama müsaadesi verilmesi mecburî olup patron bu bahiste bir taktir hakkına sahip değildir. Somut olayda olduğu üzere davalı patron tarafından iş arama müsaadesinin kullanılması için yapılan bildirimler de patronu bu yükümlülükten kurtarmaz.
Patronun müsaade verildiğini belirttiği gün ve saatlerde çalışılmak istenmesi durumunda çalışana iş verilmemesi gerekir. Ayrıyeten davacı emekçi bildirimlere yaptığı itirazında feshin yasaya ve işyeri uygulamasına muhalif olduğunu belirtmiş olup iş arama müsaadesini kullanmak istemediği istikametinde bir beyan yahut bir itiraz ileri sürmemiştir.
Bu nedenle müsaadenin kullandırılması gerekirken çalıştırılan davacıya müsaade kullanmaksızın alacağı fiyata ilaveten çalıştırıldığı mühletin fiyatı de yüzde yüz artırımlı ödenmelidir.
Bu nedenle emredici düzenleme gereği müsaadenin kullandırılmasının zarurî olduğunun kabulü ile alacağın karar altına alınması gerektiğini karara bağlayan direnme kararında bir isabetsizlik bulunmamaktadır.
Hukuk Genel Konseyi’nde yapılan görüşmeler sırasında, davalı patronun yaptığı hatırlatmalarla yükümlülüğünü yerine getirdiği, davacının hür iradesiyle müsaade hakkını kullanmama tarafında tercihte bulunduğu bu nedenle bozma kararının yerinde olduğu görüşü ileri sürülmüş ise de, bu görüş Konsey çoğunluğunca kabul edilmemiştir. O hâlde mahkemece üstte açılanan konulara değinilerek verilen direnme kararı metot ve yasaya uygun olup, yerindedir” denildi.
