Pandemide yeme-içme dalındaki saatlik fiyatlar en düşük düzeye indi. Çalışanların büyük kısmı ailelerinden maddi dayanak alıyor. Kesim temsilcilerine nazaran işletmeler için ise iflas tehlikesi kapıda.
Yeme-içme bölümü pandemi devrinde yaşadığı şoku hala üzerinden atabilmiş değil. Açılma ve kapanma vakitlerinde yüz binlerce çalışanın güç günler yaşadığı kesim ağır bir emekçi kaybıyla da karşı karşıya. Çalışanlar ağır çalışma şartlarına rağmen düşük fiyatla çalışmak zorunda kaldıkları için artık diğer işlere yöneliyor. Ayrıyeten eski işlerine dönme konusunda çok istek göstermiyor.
Yeme-içme bölümünde artan sorunlarla ilgili bir tahlil çalışması yapan 24 Saatte İş platformunun bilgilerine nazaran pandemi periyodu dal çalışanları için büyük bir yıkım tesiri yarattı.
Saatlik mesai fiyatları yeme-içme kesiminde 13 liraya indi. Bu tertip işlerinde 22, sıhhatte 20, davet merkezinde 20, temizlikte 19, güvenlikte 18, kurye-kargoda 17 ve turizmde 16 lira oldu.
Aile dayanağı ile ayakta kaldılar
Pekala, pandemide işini kaybedenler geçimini nasıl sağladı? Yapılan çalışmaya nazaran işsiz kalanların yüzde 53’ü bu süreçte ailelerinden aldığı maddi dayanak ile geçindi. Yüzde 12’lik kesim yan işlerden yarar sağlarken bir başka yüzde 12 ise borçlanarak ayakta kaldı. Bu süreçte işini kaybedenlerin yüzde 8’i evvelki maaşından kalan birikimi harcarken başka yüzde 15 ise işsizlik maaşı ve başka dayanaklar ile geçimlerini sağlama çalıştı.
Ay sonunu göremiyorlar
Çalışmanın çarpıcı boyutlarından biri de iş arayan adayların artık aylık değil, günlük işler tercih etmesi oldu. Buna nazaran çalışanlar kesimdeki belirsizlik yüzünden günlük çalışıp garanti fiyatlarını almak istiyor. Ayın sonunda parasını alamamaktan telaş ediyor. Günlük fiyat veren işletmeler de taban fiyat veren işletmelere nazaran üç kat daha fazla tercih ediliyor.
Pandemi devrinde iş müracaatlarında genel bir düşüş gözlemlediklerini söyleyen 24 Saatte İş platformu kurucu ortağı Mert Yıldız’a nazaran yeme-içme dalı bu hususta önemli olumsuz göstergelere sahip. Burada yeme-içme bölümünü farklı bir yere koyduklarını belirten Yıldız, “Yeme içme dalında daha evvel günlük üç bin müracaat alırken bu 1000’e kadar düştü” dedi.
İşletmelerde bir garsonun temizlikten mutfağa kadar her işte çalıştırıldığını söz eden Yıldız, “Garsonlar her işi yapmak zorunda kalıyor. Bu çalışanlar için sürdürülemez bir durum” değerlendirmesinde bulundu.
Artık iki ay uzun devir sayılıyor
İşletmelerin bu süreçte işçi masraflarını kısma tarafında adım attığını ve bunun da çalışanın karşısına düşük fiyat olarak çıktığını aktaran Yıldız, şunları söyledi: “Sektörde ortalama 10 saatlik mesailer var. Bu yeterli işletmelerde sekiz saate kadar düşse bile genel olarak 12-13 saatlik mesailerin yükünü görüyoruz. Ve beşerler artık bu durumdan çok şikayetçiler. Daha evvel yeme-içme dalında bir yıl çalışmak uzun devir sayılıyordu. Artık burada uzun devir anlayışı iki, üç aya kadar indi zira kurallar çok ağırlaştı.”
Çalışanlar e-ticarete gidiyor
Salgın periyodunda en büyük ziyanı yeme-içme işletmelerinin yaşadığını söyleyen Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği (TÜRES) Lideri Ramazan Bingöl, iki milyona yakın çalışana sahip bu alanda önemli bir işsizlik oluştuğunu açıkladı. Çalışanların artık e-ticarete ve kuryeliğe yöneldiğini, yüksek maaşla bile eleman bulunamadığını belirten Bingöl, acil bir düzenleme ile dalda personel ve patronların haklarının garanti altına alınması gerektiğinin altını çizdi.
İflas ve kapanmalar kapıda
Yeme-içme dalını büyük bir tehlikenin beklediğini anlatan Bingöl’e nazaran iflaslar kapıda. Bingöl, dalda nitelikli eleman yetiştirmenin vakit aldığını, çok büyük bir boşluğun oluştuğu ve bu durumun işletmeler için iflasa varan sonuçlar doğuracağını söyledi.
Emre Eser
© Deutsche Welle Türkçe
