Memleketler arası danışmanlık şirketi Kearney, Türkiye Patron Sendikaları Konfederasyonu’nun (TİSK) katkılarıyla yeni kuşak çalışma biçimlerinin Türkiye’de işgücü piyasasına aktif biçimde entegre edilmesinin kıymetine dikkat çeken bir rapor yayınladı. Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Prof. Dr. Vedat Alım, rapor için yazdığı önsözde istihdam piyasalarında gerçekleşmekte olan büyük dönüşüme dikkat çekti. Rapor, uzaktan çalışma, hibrit çalışma, hür (freelance) çalışma, rotasyonlu çalışma üzere yeni modellerin çalışanlar için garantiden taviz vermeden işgücü piyasasına entegre edilmesinin hangi kurallarda verimlilik ve istihdam artışını beraberinde getireceğini ortaya koyuyor.
Memleketler arası danışmanlık şirketi Kearney tarafından yayınlanan raporda, geleceğin çalışma modellerinin toplam faktör verimliliğini artırarak Türkiye iktisadının verimliliğini uygunlaştırma potansiyeli taşıdığına dikkat çekildi. Raporda, yeni çalışma modellerinin, işgücü piyasalarında istihdam bakımından dezavantajlı olan gençler, bayanlar ve 54 yaş üstü bireylerin de işgücü piyasasına iştiraki açısından büyük ehemmiyet taşıdığı vurgulandı.
Raporu pahalandıran T.C. Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Prof. Dr. Vedat Alım, çalışma hayatında gündemde olan kıymetli yapısal dönüşümlerin başında geleceğin çalışma modellerinin yaygınlaşması geldiğini belirtti. Prof. Dr. Alım, geçtiğimiz yıllarda Bakanlık öncülüğünde birçok yeni çalışma biçimi çalışma mevzuatına dahil edildiğine dikkat çekerek, “Salgının tesiriyle, uzaktan çalışmanın ve başka esnek çalışma biçimlerinin süratle yaygınlaşması, geleceğin çalışma modellerine ait entegrasyon muhtaçlığının daha da artmasına yol açtı. Bu muhtaçlıktan hareketle, mevzuyu geniş bir çerçevede, toplumsal taraflarla ve çalışma ömrümüzün paydaşlarıyla birlikte iştirakçi bir biçimde ele alıyoruz. Bu noktada ‘Güvenceli Esneklik’ ana kaidemiz” değerlendirmesinde bulundu. Prof. Dr. Alım, çalışmanın kelam konusu niyet sürecine kıymetli katkıda bulunacağına inandığını belirtti.
Özdoğan: Gelecek dizaynını vaktinde yapabilen ülkeler global rekabette öne çıkacak
Kearney Türkiye Kamu Siyasetleri ve Kalkınma Başkanı İdil Özdoğan, raporla ilgili değerlendirmesinde, Sanayi 4.0, Yeşil Mutabakat ve pandemi üzere makro faktörlerin tesiriyle işgücü piyasalarının kapsamlı bir dönüşümden geçtiğine işaret etti. Bu dönüşüme yönelik gelecek dizaynını vaktinde yapabilen ülkelerin global rekabette öne çıkacağını vurgulayan Özdoğan, “Kearney olarak dünyanın çeşitli ülkelerinde hükümetler ve özel dal paydaşları ile çalışma hayatına ait gelecek dizaynları üzerinde çalışıyoruz. Yayınladığımız rapor, Türkiye’de de başta Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığımız olmak üzere kamu ekosisteminde yer alan karar vericiler ve özel bölümle birlikte planlamakta olduğumuz verimlilik ve istihdam artışını hedefleyen kapsamlı dönüşüm gündeminin bir parçası” dedi.
Raporda yeni jenerasyon çalışma modellerinin sisteme entegre edilmesinin, işgücü verimliliği ve rekabet gücünü artırıp kayıt dışı istihdamı azaltacağı belirtildi. Yeni kuşak çalışma biçimlerinin gerçek siyaset dizaynlarıyla sisteme dahil edilmesinin yalnızca patronlar değil çalışanlar için de büyük yarar sağlayacağının altı çizildi.
Yeni çalışma modelleri
Raporda, yeni istihdam biçimleri şöyle sıralandı:
1. Uzaktan/Hibrit çalışma
2. Kısmi vadeli çalışma
3. Marjinal kısa vadeli çalışma
4. Fatura bazlı çalışma
5. Serbest (Freelance) çalışma
6. Rotasyonlu çalışma
Uzaktan/Hibrit çalışma
2016 yılında yapılan düzenleme ile uzaktan çalışma modeli Türkiye’de de çalışma hayatı mevzuatına girdi. Uzaktan/hibrit çalışmanın artış eğilimi düşünüldüğünde, gerek sistemi faal biçimde düzenlemek, gerekse uzaktan çalışmanın verimliliğini artıracak şartları sağlayabilmek için kapsamlı bir düzenlemeye gereksinim bulunuyor.
Kısmi periyodik (Yarı zamanlı) çalışma
Kısmi müddetli çalışma bilhassa bayan istihdamını artırmakta kilit ehemmiyet taşıyor. Çünkü yarı vakitli istihdam, toplam bayan istihdamında yüzde 83’lük hisseye sahip. Bu olguya rağmen Türkiye’de kısmi vadeli çalışma oranı yüzde 9,5 üzere düşük bir düzeyde bulunuyor.
Marjinal kısa müddetli çalışma
Marjinal kısmi müddetli çalışma, kısmi vadeli çalışmaya oranla daha az iş saati içermesi ile farklılaşıyor. Türkiye’de 65 yaş ve üstü nüfusun yüzde 10,5’i bu çalışma modeli kapsamında istihdam ediliyor. Bayanların da yüzde 7,6’sı da marjinal kısa periyodik çalışma kapsamında çalışıyor.
Fatura bazlı çalışma
Fatura bazlı çalışma Türkiye’de yasal mevzuatta ismi geçmeyen, İş Kanunu’nda sonları çizilmemiş ve bu manada türel bir tabanı olmayan yeni kuşak çalışma modelleri ortasında yer alıyor.
Hür (Freelance) çalışma
Bir kuruma bağlı değilken o kurum için çalışıp, sağlanan hizmetin fatura kesilerek fiyatlandırılması ile sonuçlanan yeni jenerasyon bir çalışma modeli olan özgür çalışma, kişinin şirket açma mecburiliği olmaksızın tekrar kendisi için istihdam yaratması olarak tanımlanıyor.
Rotasyonlu çalışma
Rotasyonlu çalışma, birden fazla patronun bir çalışan ağı oluşturduğu, çalışanların farklı vakitlerde farklı patronlar için çalıştığı model olarak tanımlanıyor.
