Antik Roma, tarihin en büyük imparatorluklarından biri olarak günümüzde hala büyük bir merak hususudur. Bu harika uygarlığın yalnızca mimari ve askeri muvaffakiyetleri değil, birebir vakitte yemek kültürü de ilgi çekmektedir.
Romalıların sofralarında neler olduğunu, hangi yiyecekleri tercih ettiklerini merak ediyorsanız gerçek yerdesiniz! İşte, Antik Roma’da yemek kültürüne dair her şey! 👇
Antik Roma devrine dair yemek kültürü ve insanların beslenme alışkanlıkları hakkında bilgi toplamak için tarihçiler ve arkeologlar çeşitli kaynaklardan yararlanmaktadır.
Kazı çalışmalarında arkeologlar, periyodun mutfak kültürüne dair ipuçları sunan sayısız kap, çanak ve mutfak gereciyle karşılaşır.
Yemek ve yemek yeme sahneleri, mozaik ve freskolarda sıklıkla yer alır.
Bilimsel bir perspektiften bakıldığında, araştırmacılar antik periyoda ilişkin çöp ve atıkları inceleyerek organik yemek artıklarından Roma mutfağı hakkında kıymetli bilgiler elde edebilmektedir.
Klasik periyot edebiyatına yönelen araştırmacılar ise antik filozofların, oyun müelliflerinin ve şairlerin yapıtlarında bahsedilen yiyecek ve içecekleri inceleyerek bu bilgileri desteklemeye çalışır. Bu tıp edebiyat yapıtlarında geçen bilgilendirici atıfların yanı sıra yiyecek ve içecekleri husus alan ve bazen düzmece tedaviler sunan tıp kitapları da mevcuttu.
Milattan sonra birinci birkaç yüzyılda yazılan ve Latince hazırlanan Apicius isimli yemek kitabı, devrin mutfak kültürüne dair değerli bir kaynaktır.
Kitapta kümes hayvanları, deniz eserleri, sebzeler ve öteki gereçlerle yapılan tarifler bulunmaktadır.
Antik Roma devrinde, saraylı Romalılar gün içerisinde üç ana öğün tüketiyordu: Sabahları ientaculum, öğlen vakti prandium ve akşamüzeri en kıymetli öğün olan cena.
İşçi sınıfında ise akşam geç saatlerde yenilen vesperna isimli dördüncü bir öğün bulunuyordu. Yemeklerin içeriği, toplumsal sınıf ve ekonomik duruma bağlı olarak büyük farklılıklar gösteriyordu.
Tipik bir ientaculumda ekseriyetle ekmek, meyve ve peynir tüketilirken prandiumda ise yumurta ve zerzevat yüklü yiyecekler tercih ediliyordu.
En gösterişli yemekler ise zenginlerin triclinium ismi verilen yemek odalarındaki sedirlerde yarı uzanarak tükettiği çok basamaklı cena öğünüydü. Bu varlıklı insanların konutlarında, ziyafetleri hazırlamakla misyonlu şefler bulunuyordu.
Yemekler, toplumsallaşmanın kıymetli bir kesimiydi ve Roma ziyafetlerinde, Yunan sempozyumlarının tersine saygıdeğer bayanlar erkeklerle birlikte yemek yiyebiliyordu.
Yemek yeme adetleri Roma periyodunda de bugünkü üzere bağlamsal ve toplumsal sınıflara nazaran farklılık gösteriyordu.
Üst sınıf Romalılar, konutlarındaki yemek odalarında, masalar etrafına yerleştirilmiş sedirlerde uzanarak yemek yerlerdi. Romalıların yemek sırasında sol dirsekleri üzerinde uzanması klasikti.
Yemekler ekseriyetle kaşık kullanılarak yenirken servis için çatal tercih edilirdi.
İçecekler ise gümüş, kil yahut camdan yapılmış iki kulplu kadehlerde ikram edilirdi.
Zengin konut sahipleri, konuklarını etkileyici lezzetler ve hoşgörülü bir misafirperverlikle ağırlamak için ellerinden geleni yaparlardı ve bu nedenle masraflardan kaçınılmazdı.
Antik Roma kentlerinde, dışarıda yemek yemek isteyenler için birçok seçenek bulunuyordu.
Tavernalar, hanlar ve sokak tezgahları, çabucak tüketilebilecek ya da paketlenip götürülebilecek çeşitli hazır yemekler sunuyordu.
Dışarıda yemek yemek ekseriyetle alt sınıfların tercihi olarak kabul edilirdi.
İşçi sınıfının meskenlerinde, zenginlerin meskenlerinde bulunan geniş mutfaklar ve özel şefler bulunmazdı. Üst sınıf Romalılar için fahişelerle müsabaka mümkünlüğünün yüksek olduğu bu çeşit yerlerin prestiji pek uygun değildi.
Antik Roma devrinde sofralar, et, balık ve peynir üzere yiyeceklerle donatılırdı.
Deniz eserleri, kümes hayvanları ve kırmızı et, Romalılar tarafından sıklıkla tüketilirdi. Fakir kesitler için et ekseriyetle özel günlerde yenirken zenginler çokça et tüketirlerdi. Domuz, koyun, ördek ve kaz üzere yaygın et tiplerinin yanı sıra, av hayvanları ve kümes hayvanları da Romalılar tarafından yenirdi.
Zengin Romalılar, konuklarını etkilemek gayesiyle egzotik etler sunarlardı lakin bu çeşit masraflar bazen yasaklanırdı.
Peynir, Roma mutfağının değerli bir kesimiydi ve hem yumuşak hem de sert peynirler tüketilirdi.
Fiyatları erişilebilir kılmak gayesiyle imparator tarafından sabitlenirdi.
Hububat ve ekmek, Romalıların diyetinde büyük bir yer tutuyordu.
Tahıllar, çoklukla puls ismi verilen bir lapa yahut ekmek olarak tüketilirdi. Ekmek, hem zenginlerin hem de fakirlerin sofralarında bulunurdu ve kalite, fiyatla hakikat orantılıydı.
Sebze ve meyveler de Roma diyetinde değerliydi.
Taze ve kurutulmuş meyveler çokça tüketilirdi. Sebzeler ise epeyce çeşitliydi ve salatalarda çiğ olarak yahut pişirilerek yenirdi. Sebzeler, alt sınıflar için ana yemekken üst sınıflar için başlangıç olarak kabul edilirdi. Romalılar için en kıymetli meyvelerden biri hem kendisi yenen hem de yağı çıkarılıp kullanılan zeytindi.
Bakliyatlar da Roma diyetinde kıymetli bir yer tutuyordu ve toprak verimliliğini artırmak için eser nöbeti sistemi kullanılırdı.
Bu sistemle bezelye, fasulye ve mercimek yetiştiriliyordu.
Antik Roma periyodunda, esas içecek su olmakla birlikte posca ismi verilen öteki bir içecek daha popülerdi.
Posca, su ve bozuk şaraptan yapılan sirkenin karışımıydı ve bilhassa Romalı askerler ortasında popülerdi. Posca, suya nazaran daha pak ve sağlıklı bir alternatif olarak görülüyordu.
Bira, Romalılar tarafından barbarların içkisi olarak kabul edilse de imparatorluğun çeşitli bölgelerinde bira üretimi yapılıyordu.
Mısır ve Britanya’daki bira mayalama geleneği, Roma’nın tesiriyle yayılmıştı.
Romalılar için en tanınan içecek şaraptı fakat yabancı bölgelere görevlendirilen Romalılar, lokal içecekleri denemek zorunda kalıyordu.
Şarap, Antik Roma periyodunda hem zenginlerin hem de fakirlerin tercih ettiği bir içecekti. Üzümler bağlarda yetiştirilir ve hasat edildikten sonra amforalar içerisinde mayalanır ve saklanırdı. Şarap, bu amforalarla gemilere yüklenerek uzak bölgelere ulaştırılırdı. Romalılar, şarabı sulandırılmış yahut aromalı olarak tüketirlerdi zira Roma şaraplarının alkol oranı günümüz şaraplarına nazaran daha yüksekti.
Tatlı beyaz şarap bilhassa sevilmekteydi lakin her türlü şarap, pelin otu, yaban mersini, incir, gül, kuşkonmaz, maydanoz, turp, defne, ardıç, sinameki, tarçın ve safran üzere materyallerle tatlandırılabilirdi.